Linkovi

Novičok: Novi-stari službenik ruskih agencija


The nerve agent novichok was developed and produced in Shikhany
The nerve agent novichok was developed and produced in Shikhany

Novičok (rus. Новичо́к, u značenju „novi dečko“) nervni je otrov koji je za potrebe Sovjetskog Saveza i Rusije razvio državni hemijski institut GosNIIOKhT u programu kodnog imena FOLIANT.

Na bazi je organofosfornog jezgra, ponekad s fluorom ili hlorom. U periodu od 1971. do 1993. razvijeno je nekoliko supstanci ovog tipa, koje spadaju u neke od najotrovnijih supstanci na svijetu, u rangu sa sarinom, VX i somanom.

Djeluje kao inhibitor važnog enzima acetilholinesteraze. Ovaj enzim katalizira razlaganje neurotransmitera acetilholina, molekule koja je „hemijska poruka“ u našem organizmu. Šalju je nervne stanice drugim stanicama. Posebno je značajna za nervni sistem i funkciju skeletnih mišića, ali je za pravilnu funkciju potrebno i da se ova tvar razloži. Ukoliko iz nekog razloga dođe do poremećaja metabolizma acetilholina, primjerice usljed inhibicije enzima koji ga razlaže, posljedice su fatalne.

Dolazi do prejake stimulacije, pojave grčeva (konvulzija) i smrti. Ukoliko ne postoji brza medicinska pomoć, trovanja supstancama koje inhibiraju spomenuti enzim imaju smrtan ishod.

Mišićne konvulzije usljed trovanja ovim supstancama dovode do respiratornog ili srčanog zastoja, jer srčani mišić i mišići dijafragme, pomoću kojih se grudni koš širi i skuplja pri disanju, više ne mogu raditi normalno. U slučaju da osoba preživi, ove tvari dovode do oštećenja nervnog sistema, ali i jetre. Jedan od naučnika koji su razvijali ove tvari, Andrej Željeznjakov, doživio je nesreću trovanja pri radu s Novičok tvarima. Iako je preživio, ostao je invalid, a trovanje je imalo trajne posljedice u vidu promjena na jetri, epilepsije, kognitivne degradacije i hronične slabosti.

Novičok agensi su kreirani tako da ih standardna NATO oprema iz 70-tih i 80-tih nije mogla otkriti, da su ubojiti i laki za rukovanje. Mogu biti u čvrstom i tečnom stanju, a često se nalaze u formi prekursora, inaktivne forme, koja se aktivira tik prije upotrebe. Mogu biti inhalirani (udahnuti) ili digestirani, kao što je najvjerovatnije slučaj kod Navalnog.

Letalna doza 50% (LD50%) za jedan od agenasa iz ove porodice, A-234, iznosi, prema procjenama 7 mg/m3 za izlaganje od 2 minute. Za neke druge supstance iz ove grupe, ta letalna doza je još manja. Nema podataka od kojoj je tačno supstanci riječ u ovom slučaju.

Specialist team members in military protective suits use a jar in the front doorway as they search the fenced-off John Baker House for homeless people on Rollestone Street in Salisbury, England, July 6, 2018. British police are scouring sections of Salisb
Specialist team members in military protective suits use a jar in the front doorway as they search the fenced-off John Baker House for homeless people on Rollestone Street in Salisbury, England, July 6, 2018. British police are scouring sections of Salisb

Novičok supstance su nekoliko puta korištene za trovanja: 1995. bio je slučaj ruskog bankara Ivana Kivelidija i njegove sekretarice Zare Ismailove. Najpoznatiji slučaj trovanja Novičok supstancama, prije Navalnog, trovanje je ruskog oficira Sergeja Skripalja i njegove kćerke Julije 4. marta 2018. Skripalj je bio dvostruki agent za UK službe. I Sergej i Julija su se uspješno oporavili, zahvaljujući blagovremenoj medicinskog intervenciji.

Iste godine se dogodilo i slučajno trovanje britanskih državljana Charlija Rowleyja i Dawn Sturgess. Prema riječima preživjelog Rowleya, u parku su u kontejneru našli bočicu parfema koju su poslije koristili. Dawn Sturges je imala 44 godina kada je preminula, živjela je u hotelu za beskućnike, a ona i Rowley su imali običaj premetati kontejnere te su tako pronašli bočicu parfema, koju je neko, vjerovatno u sumnji, bacio.

Ruski vladini dužnosnici su sugerisali da je Navalni obolio od metaboličkog poremećaja ili stanja povezanog s prehranom. No, njemačka kancelarka Angela Merkel je snažno osporila takve tvrdnje i zatražila objašnjenje od ruske vlade. "Svijet", rekla je, "očekuje odgovore."

  • 16x9 Image

    Jelena Kalinić

    Biolog, dopisnik Glasa Amerike za nauku, i dobitnica EurekaAlert (AAAS) Felowship 2020. za naučne novinare. Vodi blog Quantum of Science od 2015.

XS
SM
MD
LG